Jak powstawała Filharmonia?
1945-1953
Pierwsze kroki przyczyniające się do powstania Filharmonii miały miejsce tuż po zakończeniu działań wojennych w roku 1945. W czerwcu Roman Kuklewicz rozpoczął formowanie i pierwsze próby Miejskiej Orkiestry Symfonicznej w Sopocie. Pierwszy koncert inaugurujący działalność Filharmonii Bałtyckiej miał miejsce 29 września w Sali Domu Katolickiego w Sopocie. 35-osobową orkiestrą dyrygował Zbigniew Turski, a w programie znalazły się utwory Chopina i Moniuszki. W samym tylko roku 1945 orkiestra koncertowała szesnaście razy z dziewięcioma programami, dyrygowali nią ówczesny dyrektor Zbigniew Turski, Bohdan Wodiczko, Jan Łukaszewicz, Stefan Śledziński czy Zygmunt Latoszewski. Filharmonia Bałtycka działała przy Zarządzie Miejskim w Sopocie, a później Gdańskim Towarzystwie Muzycznym. Koncerty odbywały się w Sopocie (Opera Leśna), Gdańsku (Teatr Miniatura, Teatr Wybrzeże) i Gdyni (Teatr Miejski).
Od początku 1946 rząd pokrywał koszty działalności instytucji, co dawało trwalsze podwaliny na przyszłość.
Do 1949 roku orkiestra powiększyła się do 81 osób i zaliczana była do najlepszych orkiestr w Polsce, a w ślad za tym, w uznaniu wysokiego poziomu, orkiestra w kwietniu 1949 została upaństwowiona i zyskała nazwę Państwowej Filharmonii Bałtyckiej. Rok 1953 był kolejnym krokiem w historii Filharmonii, kiedy nastąpiło połączenie ze Studiem Operowym pod kierownictwem Zygmunta Latoszewskiego i przyjęcie nazwy Państwowej Opery i Filharmonii Bałtyckiej.
Jako Państwowa Opera i Filharmonia Bałtycka
1953-1974
Nową instytucją POiFB kierował artystycznie Kazimierz Wiłkomirski, zaś dyrektorem nieprzerwanie do 1970 roku był Tadeusz Rybowski. Orkiestra miała wówczas dwojakie przeznaczenie: symfoniczne i operowe. Głównym przesłaniem integracji był szybki rozwój spektakli operowych oraz względy organizacyjno-finansowe. Korzyści były jednak doraźne i krótkotrwałe, a na znaczącą decyzję trzeba było czekać ponad 20 lat. Na początku lat 70-tych konieczność stworzenia drugiej orkiestry i rozdział w państwowej Operze u Filharmonii Bałtyckiej kompetencji symfonicznej i operowej – dojrzała ostatecznie do realizacji.
Młoda Filharmonia
Organizacji „młodej filharmonii” podjął się Zygmunt Rychert, młody asystent Witolda Rowickiego, a później wieloletni szef artystyczny Filharmonii Bałtyckiej. Koncert inauguracyjny Gdańskiej Orkiestry Symfonicznej (styczeń 1975) rozpoczął rok intensywnej pracy, której zwieńczeniem było powierzenie orkiestrze wyłącznej działalności symfonicznej, pozostawiając dotychczasowej orkiestrze POiFB realizację spektakli operowych i baletowych. Współpraca młodego dyrygenta i orkiestry na przestrzeni kolejnych lat nalazła uznanie wśród krytyków i melomanów nie tylko w Polsce ale i poza jej granicami.
Wizerunek artystyczny orkiestry krystalizował się podczas koncertów filharmonicznych, festiwalowych, tournée i przedsięwzięć artystycznych ale również w codziennej pracy pod kierunkiem Zygmunta Rycherta – dwukrotnego dyrektora artystycznego, Bogusława Madeya, Wojciecha Rajskiego czy Janusza Przybylskiego.
Pierwszym wyjazdem zagranicznym orkiestry był udział w 1976 roku w weneckich „Vacanze Musicali”, a późniejsze kontrakty artystyczne kierowały ją na tournée koncertowe do Niemiec, Francji, Szwajcarii, Włoszech, do sal koncertowych Wiednia, Salzburga, Paryża, Berlina, Bremy, Frankfurtu czy Leningradu.
W roku 1987 Orkiestra Filharmonii Bałtyckiej pod dyrekcją Wojciecha Michniewskiego, występując na XI Music Biennale w Berlinie wśród takich zespołów jak orkiestra Filharmonii Moskiewskiej, Filharmonii z Lipska czy Helsinek, zdobyła Nagrodę Krytyki dla najlepszej Orkiestry za wykonanie I Symfonii Pendereckiego. W roku 1989 podczas europejskiego tournée wraz z chórem „Cecilien Verein” z Frankfurtu orkiestra koncertowała w Filharmonii Monachijskiej, Alte Oper we Frankfurcie i Concertgebouw w Amsterdanie. Rok 1991 to koncerty z Requiem Verdiego we Francji – Tours, Marsylia, w Szwajcarii – Zurich, Bazylea, Lozanna, Berno oraz koncerty we Włoszech ukoronowane występem dla papieża Jana Pawła II w jego letniej rezydencji w Castel Gandolfo.
Samodzielność i nowa siedziba
Ostateczne rozdzielenie filharmonii od opery, współegzystujących nieprzerwanie przez cztery dziesięciolecia instytucji, nastąpiło 1 stycznia 1994 roku, kiedy funkcję dyrektora objął prof. Roman Perucki. Niezależna instytucja – znana dziś jako Polska Filharmonia Bałtycka im. Fryderyka Chopina w Gdańsku, wtedy jeszcze Państwowa Filharmonia Bałtycka w Gdańsku – pilnie potrzebowała nowej siedziby. Dyrektor Roman Perucki stał się pomysłodawcą nowatorskiego przedsięwzięcia, jakim jest zrealizowana po 1996 roku nowatorska w skali kraju rewitalizacja poprzemysłowego terenu po 100-letniej elektrociepłowni na wyspie Ołowiance w Gdańsku.
Po miesięcznej podróży już miałem wracać do kraju, gdy przyjaciele zaprosili mnie do oddalonej o 150 km od Sztokholmu miejscowości Norrkoeping. Na wyspie, w budynkach po starej elektrociepłowni mieściła się filharmonia z wodospadem, pośrodku obszernego foyer. A oprócz niej – muzeum, restauracje, tawerny i puby – słowem, prawdziwe centrum kulturalne. Wtedy pomyślałem o wyspie Ołowiance i o starej elektrociepłowni, która miała ulec likwidacji. Dlaczego by nie zbudować czegoś takiego w Gdańsku? Natychmiast po przyjeździe, gdy tylko zszedłem z promu, pojechałem na Ołowiankę. Popatrzyłem i powiedziałem sobie – tutaj zbudujemy nową filharmonię! - wspomina Dyrektor.
Przekazane Filharmonii przez Elektrociepłownie Wybrzeże SA budynki i grunty stały się kamieniem węgielnym pod nowatorskie przedsięwzięcie. Jaki cenny był ten kamień węgielny?
Kompleks miejskiej elektrowni na Ołowiance wybudowała w latach 1897-98 berlińska firma Siemens & Halske, a dalsza rozbudowa trwała do 1913 roku. Budynek z cegły zachwycał dekoracyjną neogotycką fasadą zdobioną rozetami, flankami, wieżyczkami, a nawet dwiema basztami. W ostatnich wojennych miesiącach roku 1945 obiekt doznał poważnych zniszczeń. Uruchomiona ponownie w sierpniu 1945 roku elektrownia funkcjonowała aż do momentu jej zamknięcia w roku 1996. Projekt architektoniczny nowej siedziby stworzył inż. Architekt Marcin Kozikowski, Kozikowski Design, a źródłami finansowania były fundusze Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego oraz środki unijne.
Realizacja inwestycyjna trwała nieprzerwanie od 1998 roku do 2007, kiedy nastąpiło uroczyste otwarcie kompleksowo wyposażonego centrum muzyczno-kongresowego.
Zarządzenie wojewody gdańskiego w sprawie podziału Opery i Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku
Teraźniejszość
Artystyczną pieczę nad orkiestrą w 70-letniej historii Filharmonii Bałtyckiej sprawowali: Zbigniew Turski (1945-1946), Stefan Śledziński (1946-1949), Zygmunt Latoszewski (1949-1952; 1955-1961), Kazimierz Wiłkomirski (1952-1955), Jerzy Katlewicz (1961-1968), Jerzy Procner (1968-1972), Zbigniew Chwedczuk (1972-1976), Zygmunt Rychert (1976-1981; 1998-2003), Bogusław Madey (1981-1983), Jerzy Salwarowski (1983-1984 Konsultant ds. artystycznych), Wojciech Czepiel (1984-1986), Wojciech Rajski (1987-1989), Paweł Przytocki (1989-1991), Janusz Przybylski (1992-1993), Roman Perucki (1993-1998), Michał Nesterowicz (2004-2008), Kai Bumann (2008-2012), Ernst van Tiel (2012-2017), George Tchitchinadze (od 2017).
Orkiestra zarejestrowała wiele nagrań radiowych, telewizyjnych i płytowych CD/DVD: stacje telewizyjne i radiowe w Polsce, Niemczech i Austrii, wytwórnie płytowe VIVART, DUX, POLMUSIC, SOLITON.
Do ostatnich realizacji płytowych z udziałem orkiestry symfonicznej zaliczyć należy:
CD i DVD [2564627932] „Live From Gdańsk, Koncert w Stoczni” (Warner Music Poland, 2005), muzyczny zapis historycznego multimedialnym spektaklu Jean Michela Jarre'a na terenie Stoczni Gdańskiej (sierpień 2005), w czasie którego wykonał zarówno swoje dobrze znane utwory takie jak między innymi Oxygene 4, Oxygene 8, Rendez-vous 4, czy Shipyard overture, jak również autorską interpretację Murów Jacka Kaczmarskiego. Artyście towarzyszy Chór Uniwersytetu Gdańskiego pod kierownictwem Marcina Tomczaka oraz Orkiestra Symfoniczna Polskiej Filharmonii Bałtyckiej pod kierownictwem Michała Nesterowicza.
DVD [2354892] "David Gilmour Live In Gdańsk" (EMI Music Poland, 2008), pierwszy album koncertowy Davida Gilmoura, zapis koncertu ze Stoczni Gdańskiej (26.08.2006). Sześcioosobowemu zespołowi po raz pierwszy w trakcie trasy "On An Island" towarzyszyła 40-osobowa Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Bałtyckiej pod batutą Zbigniewa Preisnera. To pierwszy w historii zapis koncertowego wykonania z orkiestrą utworów z repertuaru Pink Floyd takich jak "High Hopes" oraz "A Great Day For Freedom" - drugi z utworów wykonany został specjalnie z okazji rocznicy powstania Solidarności. W historycznym koncercie w Stoczni Davidowi Gilmourowi towarzyszył zespół składający się ze znakomitych muzyków: Richard Wright, Phil Manzanera, Guy Pratt, Jon Carin, Steve Di Stanislao, Dick Parry;
CD [2009, DUX 0713] „Elżbieta Sikora - South Shore. Concertino na harfę „blue” i orkiestrę. Ludwig van Beethoven - VII Symfonia A-dur ”. Wykonawcy – Orkiestra Symfoniczna Polskiej Filharmonii Bałtyckiej pod batutą Jerzego Maksymiuka, Isabelle Perrin - harfa „blue” oraz transformacje komputerowe Marcina Wierzbickiego.
CD [2009, SCD137-138 3] „Sir Neville Marriner - Benjamin Britten – War Requiem ”, płyta otrzymała nominację do nagrody FRYDERYKA 2011. Zapis live z koncertu 02.09.2009 pod batutą legendarnego dyrygenta Sir Neville Marrinera, z udziałem Orkiestry Symfonicznej Polskiej Filharmonii Bałtyckiej, The New College Choir Oxford, Chóru Filharmonii w Mińsku oraz solistów Anny Samuil, Johna Daszaka i Artura Rucińskiego. Orkiestra kameralna dyrygował Edward Higginbottom, chórem chłopięcym Steven Grahl.
CD [2010, SCD160-161 3] „Muzyka rosyjska. Piotr Czajkowski - Maxim Vengerov”, nagranie live z koncertu w dniu 02.10.2009 roku. Zarejestrowano dzieła Piotra Czajkowskiego – „Koncert skrzypcowy D-dur” i „VI Symfonia h-moll”. Orkiestrą Symfoniczną Polskiej Filharmonii Bałtyckiej zadyrygował Maxim Vengerov, solistką była Anna Maria Staśkiewicz.
CD [2010, PFB 0012] „Paweł Mykietyn - VIVO XXX”, nagranie live z koncertu w ramach festiwalu „Solidarity of Arts” w dniu 29.08.2009 roku. Była to światowa premiera utworu pod batutą Reinberta de Leeuw, z udziałem Orkiestry Symfonicznej Polskiej Filharmonii Bałtyckiej, Chór Filharmonii w Mińsku.
CD [2011, PFB 002 2] „Krzysztof Penderecki – VIII Symfonia”, nagranie live z koncertu w dniu 28.02.2012 roku z udziałem orkiestry Symfonicznej Polskiej Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku, Chóru Filharmonii w Mińsku, Iwony Hossy – sopran, Agnieszki Rehlis – mezzosopran, Witolda Żoładkiewicza – baryton i dyrygenta – Kaia Bumanna.
DVD [2011, PFB 003 2] „La Revolte des Orgues”, nagranie koncertu w dniu 02.09.2011 roku z udziałem autorytetu i legendy świata muzycznego, organista tytularny kościoła św. Eustachego w Paryżu - Jean Guillou oraz ośmiu największych organistów Europy - Martin Baker, Winfried Bönig, Bernhard Buttmann, Jürgen Geiger, Filipe Verissimo, Roberto Bonetto, Hansjörg Albrecht, Roman Perucki, Johannes Skudlik oraz Hélène Colombotti – perkusja. Utwory zarejestrowane na DVD: Jean Guillou - Improwizacja do impresji filmowej „Solidarność“ , Colloque No.5, La revolte des orgues na 9 organów i perkusję; Johann Sebastian Bach - Koncert a-moll BWV 1065 w transkrypcji na 4 pozytywy i organy; Paweł Szymański - Cztery tańce heweliańskie (światowa premiera).
Organy Filharmonii
Opis instrumentu
Organy zostały zbudowane w 1988 r. przez zakład organmistrzowski Theodora Kuhna z Männendorfu w Szwajcarii dla Katedry w Lozannie. Traktura elektryczna, wiatrownice klapowo-zasuwowe. Prace montażowe w Polskiej Filharmonii Bałtyckiej w 2007 r. wykonała firma Zdzisława Mollina z Odrów koło Chojnic.
Intonacja: Jerzy Kukla.
Manuał trzeci zamknięty w szafie ekspresyjnej (Récit).
Skala manuałów: C-c4; skala pedału: C-g1. Wysokość stroju: a1=443 Hz.
Budowniczy - Theodor Kuhn
Właściwości
Liczba głosów - 91
Liczba klawiatur - 4+P
Traktura gry - elektryczna
Traktura rejestrów - elektryczna
